Draft Derleme
PRP
(Plateletten Zengin Plazma) Nedir? Tarihçesi, Elde Edilmesi ve Güncel Uygulama
Alanları
Necdet Ersöz
ÖZET
Plateletten
zengin plazma, otolog, yani kişinin kendinden alınan kanın, santrifüj işlemiyle
platelet yönünden zenginleştirilmesiyle elde edilen plazmadır. Bu derlemede
plateletten zengin plazmanın tarihçesine, elde edilme yöntemleri ve bu
yöntemlerin farklılıklarına ve bu teknolojinin uygulama alanlarına
değinilmiştir. Plateletten zengin plazma (PRP), platelet içeriği sebebiyle
büyüme faktörlerince zengindir ve bu büyüme faktörleri, PRP’nin doku
iyileştirilmesinde kullanılmasine olanak sağlamaktadır. PRP deri üzerinden
enjeksiyon yoluyla uygulanır ve istenen bölgede kollajen üretimi, yenilenme ve
onarım mekanizmalarını tetiklemektedir. PRP elde edilme mekanizmaları çeşitli
olmakla birlikte, hangi PRP elde etme yönteminin optimum sonuç verdiği üzerinde
bir uzlaşı bulunmamaktadır. PRP’nin yapılan bilimsel çalışmalarda güvenilirliği
tartışılmakta olup şimdiye kadar sağlığa zararlı bir etkisi gösterilmemiştir.
PRP, dermatolojide kas ve cilt yenilenmelerinde, spor hekimliği ve oral cerrahide
kullanım alanı bulmaktadır.
Giriş
Plateletten
Zengin Plazma (PRP), otolog trombosit (platelet) jel olarak da adlandırılan, trombositler
yönünden zenginleştirilmiş plazmadır. Bir pıhtıda yaklaşık %93 eritrosit, %6
platelet ve %1 oranlarında beyaz kan hücresi (lökosit) bulunmaktadır. Santrifüj
yoluyla elde edilen Plateletten Zengin Plazmada bu oranlar, plateletler
açısından artmış bir şekilde bulunur. Yani PRP’de platelet yaklaşık %93,
eritrosit yaklaşık %6, beyaz kan hücresi ise yaklaşık %1 oranlarında bulunur.
ELISA ve immunopresipitasyonla ölçüldüğünde içeriğinde 7 kat artmış TGF-β, 30
kat artmış PDGF ve 10 kat artmış EGF görüldüğü çalışmalar mevcuttur.2,14, 15
Bu derlemede PRP uygulamalarının tarihçesi, içeriği, PRP’nin elde
edilmesi ve güncel kullanım alanlarına yer verilecektir. PRP hakkında detaylı
bilgilere henüz girmeden, trombositler (plateletler) hakkında bilgi edinmek yararlı
olabilir. Trombositler, kan pıhtılaşma mekanizmasında rol oynayan, granüllü
yapıda ve renksiz hücre parçaları olup megakaryositlerin sitoplazmik
fragmanıdır.4,5
.
Kemik iliğinde oluşturulan trombositlerin çapları yaklaşık 2 mikrometre olup trombositler
özellikle alfa granüllerinden sekrete edilen, pıhtılaşmada görev alan ve büyüme
faktörleri olan IDF-1, PDGF, TGF-β,
CXCL4, TSP, Fibronektin gibi molekülleri
sentezleme gibi görevlerini tamamladıktan sonra retiküloendotelyal sistemdeki
makrofajlar yoluyla 7-10 gün içerisinde dolaşım sisteminden uzaklaştırılırlar.1
Trombositler
alfa, beta ve lambda olmak üzere üç granüle sahiptir.1 Her
platelette ortalama 50-80 adet alfa granül bulunur. Bu granüller biyoaktif
madde içerir. Önceden bazılarını saydığımız PDGF, IGF, EGF, TGF-β1-2, VEGF,
PDF, PDEGF, PDAF mitojenik büyüme faktörleri, yine kısmen bahsettiğimiz
fibrinojen, fibronektin, osteokalsin, osteonektin, trombospondin gibi
koagülasyon (pıhtılaşma) faktörleri ve bazı adheziv faktörler bu biyoaktif
proteinlere örnek olarak sunulabilir.2,7 Bu büyüme faktörleri
içerisinden en önemli olanlardan Platelet Derived Growth Factor (PDGF)
Fibroblast, düz kas hücreleri, mezenkimal kök hücre ve osteoblast kemotaksis
stimülasyonu ve mitojenik etki, monosit, makrofaj ve nötrofil kemotaksis
stimülasyonu ve makrofaj aktivasyonu ile, Transforming Growth Factor B1
(TGF-B1) Matriks sentezi, keratinosit regülasyonu ve kollajen üretiminin
proliferasyon ve stimülasyonu ile, Vasküler Endotelial Growth Factor (VEGF) Kan
damarı permeabilitesinin stimülasyonu, endotel hücreleri üzerinde mitojenik,
anjiyogenezis ve lenfanjiyogenezis stimülasyonu ile, Epidermal Growth
Factor (EGF) EGF keratinosit kemotaksis stimülasyonu, epitel hücreleri,
mezenkimal hücreler ve fibroblastlar üzerinde mitojenik, endotel kemotaksis
stimulasyonu, anjiyogenezis ve kollajenaz sekresyonunun regülasyonu ile
görevlidir.1 Lambda granüllerinde (lizozomal granüller) asit
hidrolazlar ve proteolitik enzimler bulunur. Dense (Delta, yoğun kor)
granüllerinde ise ATP, ADP, kalsiyum, serotonin, dopamin ve histamin gibi
platelet aktive edici mediatörler (agonistler) bulunur.2 Trombositler,
memelilerde hücre çekirdeği taşımayan pulcuklar şeklinde görüldüğünden platelet
olarak isimlendirilmiştir.6
Trombositlerin
kanamayı önleme ve durdurma (hemostaz) işleviyle birlikte, yara iyileşmesi ve
tedavisi sürecinde kullanılabileceğine dair yeni çalışmalarla desteklenen
bulgular vardır.2 Trombositlerin biyoteknolojik önemine dair
çalışmalar, son birkaç on yılda artmıştır ve çeşitlenmiştir.3
Dermatoloji ve kozmetik alanlarında yara onarımı, tedavisi, saç ekimi, cilt
lekeleri ve kırışıklıklarını giderme gibi gereksinimleri karşılamada
plateletlerin kullanım sahası genişlemekte ve PRP uygulamaları yoluyla kişinin
kendi dokularından alınan örnekler, kişinin sağaltımında non-toksik olarak
kullanılabilmektedir.
Yara
onarımı ve bakımı, ilk multiselüler organizmaların evriminin bir parçası olan
dokulaşmanın evriminden insanlara dek uzanan, bir dizi moleküler ve
biyokimyasal süreçleri barındırmaktadır. Yara tedavisinin amacı, yaralı dokunun
tam fonksiyonelliğinin sağlanması ve mümkün olduğunca hızlı bir şekilde
kapanmasıdır.12 Kronik yara dokusunun tedavisinde son yıllarda trombositlerin
ve PRP’nin rolüne dikkat çekilmektedir.8 Yara iyileşmesinde rol
oynayan ve alfa granüllerden sekrete edilen İnsülin-Like Growth Factor 1
(IGF-1)’ın erken inflamatuvar faz, anabolik etkiler, protein sentezi, miyoblast
ve fibroblast proliferasyonu, matriks ve kollajen sentezini indükleme ve Ödem
modülasyonu, Transforming Growth Factor-β (TGF-β)’ın proinflamatuvar, inflamatuvar
fazda immunsupresan, hücre migrasyonu ve fibronektine bağlanmada yardımcı fibroblast
sayısını ve tip I ve III kollajen ekspresyonunu arttırma, iyileşme sürecinde
tendonun mekanik yapısını geliştirme, anjiogenez ve fibrogenezin kontrolü, Platelet-Derived
Growth Factor (PDGF)’ın tendonun hasarının erken fazında görevli olma, diğer
büyüme faktörlerinin proliferasyonu sağlama, kök hücreleri ve lökositleri
çekme, anjiogenez stimulasyonu Remodellinge yardımcı olma, Vascular Endothelial
Growth factor (b-FGF)’ın anjiogenez stimulasyonu, hücre migrasyonunun
regulasyonuna yardımcı olma, kapiller endotelyal hücre proliferasyonunun stimulasyonu,
fibroblastları kollejenaz üretmek üzere etkileme, anjiogenezi arttırma ve
granulasyon dokusunun üretimine yardımcı olma gibi görevleri vardır.9
PRP ve Uygulamalarının
Gelişimi (Tarihçesi)
“Otolog Trombositten Zengin
Plazma” (Trombosit jel) 1970’lerin başında çok bileşimli kan ürünlerinin bir yan
ürünü olarak geliştirilmiştir ve yaklaşık 30 yıldır pratik olarak
kullanılmaktadır. İlk
olarak 1987’de Ferrari ve arkadaşları tarafından açık kalp ameliyatlarını
takiben homolog kan ürünlerinin transfüzyonunu azaltmak amacıyla kullanılmıştır.2,13 Son yirmi yılda,
tekniklerin ve kullanılan ekipmanların gelişmesiyle trombositlerin
yara iyileşmesindeki rolü
daha iyi anlaşılmış ve bu hücrelerin tedavi
amacı ile
kullanılması fikri ortaya atılmıştır. İlk kez 1998'de Dr.
Robert E. Marx maksillofasial kemik rejenerasyonu sağlamak amacıyla kullanmayı
öne sürmüştür.11 Yapılan bir araştırmada kronik iyileşmeyen
ülserlerin tedavisinde granülasyon dokusunun epitelizasyonunu hızlandırmak için
otolog trombosit faktörlerin kullanılabileceği ortaya konmuştur. Bu çalışmanın,
kronik deri ülserlerinin iyileşmesini hızlandıran, otolog kandan elde edilen
aktive edici faktörlerin kullanıldığı ilk klinik uygulama olduğu
bildirilmiştir.8,10
Yara İyileşmesinde Plateletten
Zengin Plazma (PRP) Kullanımının Tarihçesi
Dokuların
onarımında, plateletler tarafından sentezlenebilen fibrinojenin bir doku
yapıştırıcı olarak kullanılmasıyla ilgili çalışmalar 1940lı yıllara dek
gitmektedir.2, 7, 8 Koagülasyon (pıhtılaşma) faktörlerinin
izolasyonu ve yoğunlaştırılmasına yönelik tekniklerin ilerlemesiyle 1970li
yıllarda fibrin yapıştırıcılarla ilgili çalışmalar da hız kazanmıştır. 1972
yılında periferal bir sinirin fibrin yapıştırıcı tarafından başarıyla
onarıldığına dair Eppley ve arkadaşları tarafından bir çalışma yayımlanmştır.
Yine aynı çalışma grubu tarafından bu araştırmada, kronik ülser tedavisinde
granülasyon dokusunun epitelizasyonunu hızlandırmak için otolog platelet jelin
kullanılabileceği ortaya konulmuştur. Bu çalışmanın, kronik deri ülserini
otolog kandan elde edilen faktörlerle tedavi eden ilk klinik uygulama olduğu
bildirilmiştir.8, 10
İnsanda
mandibular defektlerin onarılmasında otogreftle kombine edilen Plateletten
Zengin Plazmanın kullanılması ile kemik oluşumu ve derişiminde otogreftlerin
tek başına kullanılmasına göre 1,62-2,16 katı daha fazla artış olduğu tespit
edilmiştir. Bu araştırmalar 2003 yılında, Lecovic, Weibric ve ekip
arkadaşlarının yürüttüğü çalışmalarla gösterilmiştir.8, 16, 17
Plateletten Zengin Plazma
Hazırlanması ve Elde Edilme Süreci
Plateletten
zengin plazma, kişiden alınan basitçe sitrat dekstroz A gibi bir maddeyle
antikoagülanlanmış otolog kanın santrifüjü yoluyla elde edilmektedir. Bu ilk
durumda kanın koagülasyonu istenmez. Çünkü pıhtılaşmış kandan plateletleri
ayırt etmek zorlaşmaktadır. Plateletten Zengin Plazma elde etme metotlarının
kesin sınırlarla belirlenmiş, standardize edilmiş teknikleri yoktur. Santrifüj
edilen kanın, buffy coat olarak isimlendirilen orta kısmında yoğun olarak
plateletler bulunur. Santrifüj edilen bu kanın üst kısmında plazma, en alt
katmanında ise kırmızı kan hücreleri yer almaktadır.9 Plateletten
Zengin Plazmanın başarıyla kullanılması, ilk olarak plazmanın içeriğindeki
platelet miktarıyla ilişkilidir. PRP’nin klinik olarak etkin olabilmesi için her bir mikrolitrede en
azından 1.000.000 trombosit olması gerektiği vurgulanmaktadır.1
Zengin plazmadaki
trombosit konsantrasyonu normal trombosit konsantrasyonunun 2 - 8.5 katıdır.1 PRP elde edimine ve içerik bakımından
çeşitliliğine etki eden birçok faktör bulunmaktadır. Bunlara örnek olarak
hazırlama sürecinde kullanılan yönteme bağlı olarak ortaya çıkan farklılıklar
ve bizzat kişinin kendi kanının özelliklerinden ötürü ortaya çıkan farklılıklar
gösterilebilir.18
Plateletten
Zengin Plazma manuel olarak hazırlanabildiği gibi onaylı ticarî PRP hazırlama
kitleri de mevcuttur. Bu farklı PRP hazırlama yöntemleriyle, farklı
yoğunluklarda plateletlere sahip, farklı miktarlarda lökosit içeren substratlar
elde edilebilir. Yine bu farklı PRP hazırlama yöntemlerinde farklı koagülasyon
faktörleri kullanılabilir.9 İlk olarak PRP hazırlama amacıyla kan
santrifüj edilmeden önce, sitraz dekstroz A gibi bir antikoagülant kullanılır.
Böylece pıhtılaşma inhibe edilir. Bu derlemede bazı Plateletten Zengin Plazma
hazırlama yöntemleri tanıtılacaktır.
PRP
metoduna göre, öncelikle bireyden alınan tam kan asit sitrat dekstroz ile
muamele edilir. Bu esnada veya öncesinde plateletlerin ayrılma süreci içerisinde
kana soğuk uygulanmaz. Ardından kan santrifüj edilir. Antikoagülant içermeyen
bir başka steril tüpe platelet içeren plazma transfer edilir. Bu tüp yüksek
hızlarda, plateletleri elde etmek için santrifüj edilir. Santrifüj sonrasında
tüpün altında plateletler, geri kalan kısmında plateletten fakir plazma
birikmiştir. Bu plateletten fakir plazma ortamdan uzaklaştırılır.
Buffy
coat metoduna göre, öncelikle tam kan santrifüj edilmeden önce yaklaşık 20 C-24
C derece sıcaklıkta bekletilmelidir. Ardından tam kan, yüksek spinde santrifüj
edilir. Santrifüj sonrasında tüpte, yoğunluklarına göre ayrılmış üç katman
bulunur. Tüpün en altında kırmızı kan hücrelerince zengin tabaka bulunur. Orta
kısımda plateletlerin yoğun olduğu tabaka varken, en üst kısımda da plateletten
fakir tabaka bulunur. Plateletten fakir supernatant plazma, üst kısımdan
uzaklaştırılır. Bu işlemden sonra buffy coat tabaka, başka bir steril tüpe
transfer edilir. Bu işlemden sonra düşük hızda bir santrifüj işlemi daha
uygulanır.19, 20, 21
Buna
rağmen, plateletlerin, Plateletten Zengin Plazma hazırlama metotları içerisinde
uygulamadan önce hangi agonist ile aktive olacağı üzerine bir görüş birliği
yoktur. Bazı araştırmacılar plateletleri kalsiyum ya da trombinler ile aktive
ederken bazı çalışmalarda ise plateletler önceden aktive edilmemiştir.
Hangisinin daha iyi bir sonuç verdiği tartışılmaktadır.19, 22
Ticarî PRP Kitleri
Ticarî
olarak değerlendirilen pek çok PRP kiti bulunmaktadır. Bu ticarî kitler, tekrar
üretilebilir şekilde kullanılabilen, plateletten zengin plazma hazırlamakta
kullanılan kitlerdir. Bu kitlerin hemen hepsi, kişiden alınan az bir miktar kan
(20-60 mL) ile santrifüjü gerçekleştirme esasına dayanır. Bu kitler, gerek
uygulamada gerekse platelet içeriği bakımından farklılık gösterir. Sonuç olarak
bu plateletlerin yoğunluğunun değişmesi, aynı zamanda plateletler tarafından
sekrete edilen büyüme faktörlerinin miktarını da etkilemektedir. Hangi kitin
daha başarılı ya da uygulamaya elverişli olduğunu ise kesin olarak söylemek
zordur.19
PRP
aygıtları genellikle yavaş ve hızlı sistemler olarak ikiye ayrılmaktadır.
High-yielding aygıtlar Biomet GPS II ve III, Harvest SmartPRep 2 APC+,
ArterioCyte-Medtronic Magellan olarak sayılabilir. Düşük konsantrasyonlu
sistemlere örnek olarak ise Arthrex ACP, Cascade PRP therapy, PRGF ve Regen PRP
verilebilir.23, 24, 25, 26
PRP Preperasyonu ve Santrifüj İşlemi Çalışmalarının
Karşılaştırılması
PRP
Preperasyonu çalışmalarının karşılaştırılması için ilk olarak, üzerinde çok
fazla çalışma olan santrifüj mekanizmasının optimum koşullarını incelemek
gerekmektedir. Santrifüjün optimum koşullarını uygulama süresi, hacim, alınan
kan örneğinin içeriği, spin sayısı gibi faktörler etkilemektedir. PRP gibi bir
otolog substratın kompleksliğini ve klinik uygulamalarda nicel kontrolün
önemini düşündüğümüzde, bu çalışmalarda elde edeceğimiz sayısal verileri çok
iyi analiz etmemiz gerektiği ortaya çıkmaktadır.
PRP
preperasyonu işlemi çeşitlilik göstermesine rağmen, uygulanan bazı adımlar, tüm
işlemlerde benzerdir. Bunlara örnek olarak kan alımı, kırmızı kan hücrelerinin
(RBC) santrifüj işlemi sonrasında uzaklaştırılması ve plateletlerin
yoğunlaştırılması verilebilir.
Amable
ve arkadaşları, santifüj gücü, sıcaklık ve zaman koşullarını, platelet
izolasyonunu optimum durumuna getirmek üzere çalışmış, ayrıca PRP’deki büyüme
faktörü ve sitokinlerin platelet aktivasyonu öncesi ve sonrasındaki miktarıyla
ilgilenmişlerdir. Yapılan deneylerin sonucuna göre, 300×g 5 dakika için 12 C derecede ve 240×g 8 dakika için 16 C derecede birinci
spin için en iyi sonuçlar elde edilmiştir. İkinci spinde 700 × g 17 dakika için
seçilmiş ve bunun daha az platelet kaybını gerçekleştirdiği belirlenmiştir.27
Amanda ve arkadaşları, 3.5 mL kanın 100×g ve 10
dakikada (birinci spin), 400×g
ve 10 dakikada (ikinci spin) uygulamalarının, platelet yoğunluğunu yüksek bir
oranda (%70-%80) koruduğunu göstermiştir. Araştırmayı yapan bilim insanlarının düşüncelerine
göre, süre ve hızlanma, PRP içeriğini etkileyen birinci spindeki en temel
parametreler olup daha uzun süreli uygulamalar, platelet yoğunluğunu
korumaktadır ve hazırlanan plazmada lökosit miktarını düşürmektedir. Ayrıca bu
çalışmada, platelet boyutunun ve bireylerin biyolojik farklılığı gibi
faktörlerin, PRP’deki platelet yoğunluğunu etkilediği söylenmektedir. 28
Kahn
ve arkadaşları, 478 mL’lik tam kanda 4 dakikalık periyotta 3731×g’ın hızlanmasının santrifüjal
hızlanmasının, en yüksek oranda platelet elde etmede en iyi koşullar olduğu
ortaya koymuştur.29
En yüksek miktarda platelet miktarı verimliliği,
Slichter ve Harker’in çalışmalarıyla ortaya konulmuştur. Bu çalışmada %80
platelet verimliliğine 250-450 mL tam kan kullanılarak 9 dakikalık periyotta
1000×g ile erişilmiştir.30
Bausset
ve arkadaşları 130×g ya da 250×g 15
dakikalık santrifüjünün iki spin için de optimal olduğuna dair çalışmalar
yapmışlardır. 3,47 platelet konstantrasyon faktörü 8,5 mL tam kandan elde
edilmiştir.31
Mazzocca
ve arkadaşları farklı kompozisyonlu 3 farklı protokolü PRP hazırlamak üzere
analiz etmişlerdir. Bu protokoller düşük platelet (382 × 10 3 /mm 3)
ve düşük beyaz kan hücreleri (0.6 × 10 3 /mm 3)
bir spinde 3200 rpm hız ile 15 dakika kadar santrifüj ve yüksek platelet
konsantrasyonu (472 × 103/mm 3 )
ve düşük lökosit (1.5 × 103/mm 3 ) üreten çift spindir. (1500 rpm 5
dakika için ve 6300 rpm 20 dakika için).32
Bu derlemede bahsettiğimiz yukarıdaki prapepasyon
çalışmalarıyla birlikte son zamanlarda Kececi ve arkadaşları tarafından
gerçekleştirilmiş bir çalışmada da ilk spin protokolü 10 dakika için 250-270×g
seçilmiştir. İkinci spinde santrifüj gücü 300×g’den 2000×g’e kadar değişiklik
göstermiştir. Bu çalışmanın sonucunda belirli bir platelet konsantrasyonu elde
etmenin santrifüj gücünü bireysel olarak değiştirmekle mümkün olabileceği
ortaya konulmuştur.33
Plateletten
Zengin Plazmanın Etki Mekanizması
PRP,
önceden tanımlandığı üzere tam kanın (WB) santrifüjüyle elde edilen bu kandan
daha yüksek bir oranda platelet içeren plazmadır. PRP sahip olduğu yüksek
platelet içeriği sebebiyle önemli miktarlarda büyüme faktörü içerir. Bu
özelliği sayesinde yaralanmalarda iyileştirme özelliği deneylerde
gösterilmiştir.34 Buradaki amaç, vücudun doku onarıcı
mekanizmalarını PRP vasıtasıyla tetiklemektedir.9 Ayrıca fibrin jel
gibi davranarak cerrahi sırasında ve sonrasında homeostazisi sağlar ve doku
yapıştırıcısı görevi görür. Hastanın kendi dokusu yardımıyla elde edildiğinden,
steril kalmak koşuluyla alerjik değildir. Bu otolog özelliği sayesinde vücut
içerisinde istenmeyen reaksiyonlar vermez. Önceden belirttiğimiz gibi,
Plateletten Zengin Plazma içerisinde az miktarda lökosit de kalmaktadır. Bu
beyaz kan hücreleri vasıtasıyla antibiyotik gibi de davranabilir.2
PRP Uygulamaları ve Kullanım
Alanları
PRP
vücuda enjeksiyon yoluyla uygulanır. Uygulanacak yerin iyi belirlenmesi ve
ultrason eşliğinde enjeksiyon iğnesinin ulaştığı yerin kontrol edilmesi
önemlidir.9 Bazı durumlarda hasta doku PRP’ye inflamatuvar cevap
verebileceğinden, PRP içerisinde lokal anestezi ilaçları eklenebilir. Ancak
lokal anestezinin, PRP’nin verimliliğini etkileyip etkilemeyeceği konusunda
tartışmalar vardır. PRP’nin etkinliğinin ortamın pH’ına göre değişebileceği
eklenebilecek bazı kimyasallarla PRP’nin veriminin artırılıp artırılamayacağı
tartışılmaktadır. Liu ve Kalen tarafından, PRP’ye etki edebilecek bazı
faktörlerin etkisi çalışılmıştır.35
Bir
diğer dikkat edilmesi gereken nokta, trombin ve kalsiyum klorit kullanılması
planlanan uygulamalarda aktivatör kullanıldıktan sonra PRP’nin jel kıvamını
almasıdır. Jel kıvamının avantajı, PRP’nin doku yapıştırıcı özelliğini
sağlamasıdır. Özellikle iyileşme bölgesinde hücre göçü ve ekstraselüler matrix
oluşumunda bu jel kıvamının önemli rol oynadığı bilinmektedir.
PRP
uygulamalarında, peppering, yani çok noktalı enjeksiyon tekniği başarılı bir
tekniktir. Bu teknik sayesinde yaralı veya hasarlı bölge üzerine PRP daha geniş
bir şekilde yayılmaktadır. Uygulama
sonrasında hastanın 24-48 saat süre içerisinde infalamatuvar cevaba bağlı bir
rahatsızlığı olursa, PRP uygulanan bölgeye buz tedavisi ya da elevasyon/aktivite
modifikasyonu yapılması sağlanabilir.9 Sıcak uygulamasının
yapılabileceğine yönelik çalışmalar da vardır.
PRP
sonrasında önemli bir diğer konu, egzersizdir. Enjeksiyon sonrası iyileşmede
kesinlikle önerilen ya da belirlenmiş bir rehabilitasyon süreci olmamakla
birlikte, erken dönemde meydana gelebilecek ağrılar sonrasında eklem ve kas
hareketliliğine başlanması tavsiye dilmektedir. 4-6 haftalık egzersiz
programları, yapılan inceleme ve kontroller neticesinde hekimler tarafından
önerilmektedir.
PRP Endikasyonları
Güncel
bilimsel gelişmeler neticesinde, geçtiğimiz yıllarda hayvanlar kullanılarak
yapılan deneylerden elde edilen bulgulara göre, PRP’nin insan üzerinde de
uygulanabileceği saptanmıştır. Bu veriler neticesinde bazı kas ve eklem
rahatsızlıklarında, özellikle spor müsabakalarında sakatlanan bireylerin
sağaltımında PRP’nin etkin bir şekilde kullanılabileceğine dair görüşler
vardır. Ancak pratikte elde edilen sonuçların azlığı sebebiyle, bu konuda tam
bir görüş birliği bulunmamaktadır.3, 34, 36
PRP
endikasyonlarını kısa biçimde özetleyebiliriz: Kronik tendinopatiler ve
entezitler içerisinde Lateral epikondilit Patellar tendinopati Aşil tendinopati
Rotator manşon tendinopatisi Digital tendon patolojileri Plantar fasiit
Akut/kronik ligament yaralanmaları içerisinde Medial kollateral ligament
yaralanması Ön çapraz bağ tamiri Akut/kronik kas yırtıkları ve zorlanmaları
Kıkırdak ve kemik hastalıkları içerisinde Osteoartrit39
Osteokondritis dissekans Artroplasti operasyonları Meniskal patoloji Gecikmiş
kırık iyileşmesi ve non-unionlar İntervertebral disk hastalığı Spinal füzyon.9
PRP’nin Uygulamalardaki
Güvenilirliği
PRP
otolog olması nedeniyle vücudun reaksiyon verme, alerji ve hastalık riskini
taşımamaktadır. Elbette PRP elde edilme sürecinde sterilizasyon koşullarına
dikkat edilmesi gerekmektedir. PRP’nin, içerisinde barındırdığı büyüme
faktörleri nedeniyle kansere neden olup olmayacağı konusunda tartışmalar
yapılmış olsa da, PRP’nin kanserle ilişkili olduğuna dair bir bulguya
rastlanılmamış, ancak tartışmalar sürmekte ve uygulamanın güvenilirliği
tartışılmaktadır.37, 38
PRP Kontrendikasyonları
Bazı
platelet bozuklukları, PRP’nin yüksek platelet içeriği nedeniyle hazırlanan PRP’nin
uygunluğunu etkileyebilmektedir. PRP tedavisi Kritik trombositopeni,
hipofibrinojenemi, hemodinamik dengesizlik, sepsis, antikoagülan tedavisi
(dolgu uygulaması için), akut ve kronik infeksiyonlar, fasiyal kanseri veya
kronik karaciğer patolojisi olanlarda kullanılmamalıdır.2
PRP ve Diş Hekimliği Uygulamaları
PRP’nin,
diş hekimliğinde periodontal ve oral cerrahi işlemler için uygulanabilir
olduğuna dair çalışmalar vardır.40
Sonuç
PRP
tedavisi, kişinin kendi kanından (otolog) elde edilen bir plazma olduğu için
kullanımda herhangi bir alerjik problemle ya da reaksiyonlar
karşılaşılmamaktadır. Steril bir şekilde elde edildiğinde, hastaya güvenli bir
şekilde enjekte edilebilmekte, doku onarımı sağlanabilmektedir. PRP teknikleri,
özellikle son 30 yılda gelişim göstermiş ve çalışmalar hayvanlar üzerinde devam
etmiş, ardından insanlar üzerinde de başarılı sonuçlar elde edilmiştir. PRP
kullanımı yaygınlaşmaktadır. PRP’nin elde edilme sürecinde kesin belirlenmiş
bir yöntem bulunmamaktadır. Farklı çalışmalar, PRP santrifüjünde farklı optimum
koşulları işaret etmektedir. Plateletten zengin plazmanın, özellikle kas ve
iskelet sistemi dokularının iyileşmesinde, onarımında ve bakımında tetikleyici
rol oynadığı çalışmalarda gösterilmiştir. PRP uygulaması sona erdiğinde de
genellikle kontrendikasyon görülmemekle birlikte, sıklıkla karşılaşılabilen
problem ağrıdır. Ağrı hissedildiği dönemde PRP uygulamasından bir müddet sonra
aktivite yapılması hekimler tarafından önerilmektedir.
KAYNAKLAR/REFERENCES
1.
Zeynep Altuntaş, A. Özlem
Gündeşlioğlu, Bilsev İnce, Mehmet Dadacı, Nedim Savacı, Trombositten Zengin Plazma, Trombositten Fakir Plazma, Trombositten
Zengin Fibrin Kavramları, Yara İyileşmesindeki Biyolojik Rolleri ve Plastik
Cerrahide Kullanım Alanları, Türk Plastik ve
Rekonstrüktif Cerrahi Dergisi, Konya, 2014: 22/2
2.
Yılmaz Turan, A. Hakan
Erbil, Erol Koç, Plateletten Zengin Plazma ve Dermatoloji,
Dermatoz 2011; 2(3): 355-360
3.
Mei-Dan O, Laver
L, Nyska
M, Mann
G, Platelet rich plasma a new biotechnology for
treatment of sports injuries, J Craniofac Surg. 2005 Sep;16(5):749-56; discussion
757-9, PMID: 21678642
4.
Machlus
KR; Thon JN; Italiano JE (2014). "Interpreting the developmental dance of
the megakaryocyte: A review of the cellular and molecular processes mediating
platelet formation". British
Journal of Haematology 165 (2):
227–36. doi:10.1111/bjh.12758.PMID 24499183
5.
Davi G, Patrono C. Platelet activation
and atherothrombosis. New England Journal of Medicine, 2007; 357: 2482-94, DOI: 10.1056/NEJMra071014
6.
Buket Aydemir, Ebru Karadağ Sarı,
Platelet Kaynaklı Büyüme Faktörünün Yapısı, Fonksiyonları ve Gelişim Üzerine
Etkileri, Atatürk Üniversitesi Vet. Bil. Derg. Yıl: 2009 Cilt: 4 Sayı: 3 Sayfa:
209-214
7.
Kathleen M. Lacci, MMSc, PA-C and Alan
Dardik, MD, PhD, Platelet-Rich Plasma: Support for
Its Use in Wound Healing, Yale J Biol Med. 2010 Mar; 83(1): 1–9.
8.
Hatice Özlem Nisbet,
Yara Sağaltımında Trombositten Zengin Plazma ve
Trombositten Fakir Plazma Kullanımı, Samsun:
Journal of Istanbul Veterinary Sciences 0/0
9.
Bilge Yılmaz, Serdar Kesikburun, Plateletten
Zengin Plazma Uygulamaları, Türk Fiz T›p Rehab Derg 2013;59:338-44, DOI:
10.4274/tftr.78700
10.
Eppley B.L.M.D., Woodell, J.E., Hıggıns,
J.B.S.: Platelet quantification and growth factor analysis from
PlateletRich Plasma: Implications for wound healing, Plastic
and Reconstructive Surgery. 2004; 114(6): 15021508
11.
Wei L, Gao S, Xu M, Jiang W, Tian J, Lei G. (2012). A novel hypothesis: The application of
platelet-rich plasma can promote the clinical healing of white-white meniscal
tears. Hunan: Med Sci
Monit, 2012; 18(8): HY47-50
12.
S. Guo, L.A. DiPietro,
Factors Affecting Wound Healing, J
Dent Res. 2010 Mar; 89(3): 219–229.
doi: 10.1177/0022034509359125
13.
Ferrari
M, Zia S, Valbonesi M et al. A new technique for hemodilution, preparation of
autologous platelet-rich plasma and intraoperative blood salvage in cardiac
surgery. Int J Artif Organs 1987; 10: 47-50.
14.
Carlson
NE, Roach RB, Jr. Platelet-rich plasma: clinical applications in dentistry. J
Am Dent Assoc 2002; 133: 1383-6.
15.
Babbush
CA, Kevy SV, Jacobson MS. An in vitro and in vivo evalu- 360 Dermatoz 2011 ;
2(3) : 355-360. Derleme ation of autologous platelet concentrate in oral
reconstruction. Implant Dent 2003; 12: 24-34.
16.
Weibrich,
G., Kleis, W.K.G., Hafner, G., Hitzler, W.E., Wagner, W.: Comparison of
platelet, leukocyte, and growth factor levels in pointofcare PlateletEnriched
Plasma, prepared using a modified curasan kit, with
preparations received from a local blood bank. Clin. Oral İmpl.
Res. 2003; 14: 357362.
17.
Lecovic,
V., Camargo, P.M., Weinlaender, M., Vasilic, N., Alecsic, Z., Kenney,
E.B.: J. Clin Periodonto. 2003; 30: 746751.
18.
Augustus
D. Mazzocca, MS, MD, Mary Beth R. McCarthy, BS, David M. Chowaniec, BS, Mark P.
Cote, DPT, Anthony A. Romeo, MD, James P. Bradley, MD, Robert A. Arciero, MD,
and Knut Beitzel, MD, Platelet-Rich Plasma Differs According to Preparation
Method and Human Variability, J Bone Joint Surg Am. 2012;94:308-16 d http://dx.doi.org/10.2106/JBJS.K.00430
19.
Dhurat R, Sukesh
M S. Principles and methods of preparation of platelet-rich plasma: A review
and author's perspective. J Cutan Aesthet Surg 2014;7:189-97
20.
Welsh WJ.
Autologous platelet gel: Clinical function and usage in plastic surgery.
Cosmetic Derm 2000;11:13-9.
21.
Sweeny J, Grossman BJ. Blood collection, storage
and component preparation methods. In: Brecher M, editor. Technical Manual.
14th ed. Bethesda MD: American Association of Blood Banks (AABB) 2002;955-8.
22.
Scherer SS, Tobalem M, Vigato E, Heit Y, Modarressi
A, Hinz B, et al.
Non-activated versus thrombin-activated platelets on wound healing and
fibroblast-to-myofibroblast differentiation in
vivo and in vitro. Plast Reconstr Surg
2012;129:46e-54e
23.
Kevy SV, Jacobson MS. Comparison of methods for
point of care preparation of autologous platelet gel. J Extra Corpor Technol
2004;36:28-35
24.
Marlovits S, Mousavi M, Gabler C, Erdös J, Vécsei
V, et al. A newsimplified technique for producing platelet-rich plasma: A short
technical note. Eur Spine J 13:102-06.
25.
Waters JH, Roberts KC. Database review of
possible factors infuencing point-of-care platelet gel manufacture. J Extra
Corpor Technol 2004;36:250-4.
26.
Lozada JL, Caplanis N, Proussaefs P, Willardsen
J, Kammeyer G. Platelet-rich plasma application in sinus graft surgery: Part
I--background and processing techniques. J Oral Implantol 2001;27:38-42.
27.
Amable PR, Carias RB, Teixeira MV, da Cruz
Pacheco I, Corrêa do Amaral RJ, Granjeiro JM, et
al. Platelet-rich plasma preparation for regenerative medicine: Optimization
and quantification of cytokines and growth factors. Stem Cell Res Ther
2013;4:67.
28.
Perez AG, Lana JF, Rodrigues AA, Luzo AC,
Belangero WD, Santana MH. Relevant aspects of centrifugation step in the
preparation of platelet-rich plasma. ISRN Hematol 2014;2014:176060.
29.
Kahn RA, Cossette I, Friedman LI. Optimum
centrifugation conditions for the preparation of platelet and plasma products.
Transfusion 1976;16:162-5.
30.
Slichter SJ, Harker LA. Preparation and storage
of platelet concentrates. I. Factors influencing the harvest of viable
platelets from whole blood. Br J Haematol 1976;34:395-402.
31.
Bausset O, Giraudo L, Veran J, Magalon J,
Coudreuse JM, Magalon G, et al.
Formulation and storage of platelet-rich plasma homemade product. Biores Open
Access 2012;1:115-23
32.
Mazzocca AD, McCarthy MB, Chowaniec DM, Cote MP,
Romeo AA, Bradley JP, et al.
Platelet-rich plasma differs according to preparation method and human
variability. J Bone Joint Surg Am 2012;94:308-16.
33.
Kececi Y, Ozsu S, Bilgir O. A cost-effective
method for obtaining standard platelet-rich plasma. WOUNDS 2014;26:232-8
34.
Nguyen
RT, Borg-Stein J, McInnis K. A Applications of platelet-rich plasma in
musculoskeletal and sports medicine: an evidence-based approach. PM R
2011;3:226-50
35.
Liu
Y, Kalén A, Risto O, Wahlström O. Fibroblast proliferation due to exposure to a
platelet concentrate in vitro is pH dependent. Wound Repair Regen
2002;10:336-40
36.
Mishra A, Harmon K, Woodall
J, Vieira
A,
Sports Medicine applications of platelet rich plasma, Curr Pharm Biotechnol. 2012
Jun;13(7):1185-95.
37.
Foster
TE, Puskas BL, Mandelbaum BR, Gerhardt MB, Rodeo SA. Platelet-rich plasma: from
basic science to clinical applications. Am J Sports Med 2009;37:2259-72
38.
Thomas
Colletti, Platelet-Rich Plasma: Effective Treatment for Sports Injuries?, J Musculoskel Med. 2011;28:185-189
39.
Isabel
Andia, Nicola Maffulli, Platelet-rich Plasma for managing pain and inflammation
in osteoarthritis, Nature
Reviews Rheumatology 9, 721-730 (2013) doi:10.1038/nrrheum.2013.141
40.
Arzu Alkan, Esengün Esen, Diş
Hekimliğinde Trombositten Zengin Plazma, GÜ Diş Hek Fak Dergisi 23(2): 137-142,
2006
Yorumlar
Yorum Gönder
Görüş, öneri, soru ve eleştirilerinizi lütfen bildiriniz. Yapıcı yorumlar değerlendirilecek; kişilik saldırıları ve üslûp hataları engellenecektir.